وَ إِذٰا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهٰا أَوْ رُدُّوهٰا
در كشف الغمه آمده است؛ چون معاويه، حجر بن عدى-رحمة اللّه عليه-و يارانش را به قتل رساند، در همان سال امام حسين عليه السّلام را ملاقات كرد و گفت: يا ابا عبد اللّه! آيا مطلع شدى با حجر و يارانش، شيعيان پدرت، چه كردم؟ فرمود: نه. گفت: آنها را كشتيم و كفن كرديم و بر جنازه‌شان نماز خوانديم، امام حسين عليه السّلام لبخندى زد و فرمود:
اى معاويه اين گروه روز قيامت خصم تو خواهند بود. به خدا سوگند بدان و آگاه باش كه اگر ما چنان عملى را نسبت به پيروان تو مى‌كرديم نه آنها را كفن مى‌كرديم و نه بر ايشان نماز مى‌خوانديم! به من خبر دادند كه تو نسبت به [پدرم]ابو الحسن عليه السّلام جسارت مى‌ورزى و بر ضدّ او دست به كارهايى مى‌زنى و از بنى هاشم عيبجويى مى‌كنى به خدا سوگند كه زهى براى كمان ديگران ساخته‌اى و بر هدف ديگران تيراندازى كرده‌اى و از جاى نزديك، به دشمنى ايشان دست يافته‌اى، و از كسى پيروى كرده‌اى كه نه سابقۀ ايمان دارد و نه دورويى و نفاقش تازگى دارد. هرگز او به فكر تو نيست تو خود به فكر خودت باش، و او را ترك كن. -اشارۀ حضرت به عمرو بن عاص است-. 1
انس مى‌گويد: خدمت امام حسين عليه السّلام بودم ناگاه كنيزى وارد شد و يك دسته ريحان تقديم كرد.
حضرت فرمود: تو در راه خداى آزادى! عرض كردم: تقديم يك دسته ريحان آن قدر اهميّت نداشت كه او را آزاد كنى؟ فرمود: خداوند ما را چنين ادب آموخته است مى‌فرمايد: وَ إِذٰا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهٰا أَوْ رُدُّوهٰا 2 و بهتر از هديۀ وى آزادي اش بود. 3
روزى به برادرش حسن گفت: «دوست داشتم كه زبان تو مال من بود و قلب من از آن تو.» 4 امام حسن عليه السّلام نامه‌اى به آن حضرت نوشت و بخشش او را به شاعران، مورد ملامت قرار داد…..
در پاسخ نوشت: تو بهتر از من مى‌دانى كه بهترين مال آن است كه آبرو را حفظ كند. 5 خدا تو را يارى كند!
1- کشف الغمه ص ١٨۴ .
2- نساء/ ٨۶ : و هنگامى كه كسى به شما تحيت گويد، پاسخ آنها را به طور بهتر بدهيد يا [لا اقل]به همان گونه پاسخ گوييد.
3- كشف الغمه، ص ١٨۴ و ١٨۵ . ١۶٧
4- كشف الغمه، ص ١٨۴ و ١٨۵ .
5- كشف الغمه، ص ١٨۴ و ١٨۵ .
6- كشف الغمه، ص ١٨۴ و ١٨۵ .
بی شک او به همه مصیبت‌هایی که در روز عاشورا امام حسین(علیه السلام) به چشم دید، دچار شد و افزون بر آن او مصیبت از دست دادن امام حسین(علیه السلام) را نیز لمس کرد. اما در ورای این مصیبت‌ها او وظایفی داشت.
نخستین آنها پاسداری از عزت امام حسین(علیه السلام) و نمایاندن او به عنوان مظهر قدرت است، نه این‌که آن را ناتوان، ترسو و ضعیف نشان دهد. چنان که پیش از این گفته‌ام، امام حسین(علیه السلام) با فداکاری‌های گوناگون یارانش و با آماده ساختن زن‌ها، به خصوص حضرت زینب(س)، برای رویارویی با این مصیبت‌ها، زمینه را برای این مسأله فراهم کرد، تا در چهره آنان نشانی از ناتوانی و خواری نمایان نشود و فریاد و ناله و شیون نکنند.
زنان غیر هاشمی حاضر در واقعه کربلا:
1. کَبْشه، مولاة امام حسین «علیه السلام»
کنیه اش ام سلیمان است. کنیز امام حسین «علیه السلام» که آن حضرت وی را هزار درهم خرید و در خانه ام اسحق (مادر فاطمه صغری) همسر امام، خدمت می کرد. سپس با ابو رزین ازدواج کرد و سلیمان از او به دنیا آمد. سلیمان غلام امام حسین «علیه السلام» بود. سلیمان پیک امام حسین به سوی رؤسا و اشراف بصره بود که عبید الله بن زیاد دستور داد گردنش را بزنند. سلیمان همان است که در زیارت ناحیه مقدسه نامش آمده است. ام سلیمان به همراه مولایش امام حسین «علیه السلام» راهی کربلا شد. همسرش نیز از اصحاب امام حسن «علیه السلام» بود. ام سلیمان زنی عالم، فاضل و نیکوکار بود که همراه مولایش امام حسین «علیه السلام» راهی کربلا شد و جزو اسیران واقعه عاشورا گردید. وی تمام مصایب را در راه خدا تحمل کرد.
2. فُکهیه:
زوجه عبد الله بن اریقط بود. وی در خانه رُباب، همسر امام حسین «علیه السلام» خدمت می کرد. از عبد الله فرزند پسری آورد به نام قارب که در کربلا به شهادت رسید. فکهیه نیز همراه رباب در زمین کربلا به سلک اسیران به شام رفت.
◄نقش رباب در نهضت حسینی
در واقعه کربلا تنها زنی که از همسران امام با ایشان همراه بودند، رباب است، او گام به گام سیدالشهداء حرکت می کرد.
این بانوی باوفا به همراه همسرش به کربلا رفت و پس از داغ های بسیاری که دید به اسارت به سوی کوفه و شام برده شد و از آنجا به همراه کاروان اسیران به مدینه بازگشت و در تنهایی یک سال بدون همسرش زندگی کرد.
◄نقش ام الکلثوم:
اهل كوفه به كودكانى كه در ميان محمل‌ها بودند خرما و نان و گردو ميدادند. ولى ام كلثوم بر آنان فرياد زد و فرمود: يا اهل الكوفة ان الصدقة علينا حرام يعنى اى اهل كوفه صدقه بر ما حرام است. بعدا آن بانو آن نان و خرماها را از دست و دهان كودكان ميگرفت و بروى زمين مي ريخت.
موضوعات: نقش زیستی بانوان در فرهنگ سازی عاشورا3 (جایگاه مغز)
کوچک بودن اندازه مغز زن و ضعيف تر بودن قلب، شريان ها، اعصاب و عضلات وي در مقايسه با مرد مرتبط است؛ از جهت غلبه ي تعقل در مرد و غلبه ي عواطف در زن تأثير گذار است.(طباطبایی،سید محمد حسین، زن در قرآن،ص55)
…..
تا بدین جا به بررسی نقش زنان در جنگ و نوع اثر گذاریشان در زمان حضرت رسول(صلی الله علیه و آله و سلّم) پرداختیم ؛ از جمله اثرات این بانوان؛ سراییدن شعر و نوحه سرایی ها،مداوا در جنگ ، تشویق فرزندان و همسرانشان برای مبارزه با ظلم و پرورش مردان شجاع و جنگی، یاری رسول زمانشان،جهاد و پیکار مستقیم و رودر رو با دشمن، رشادت ها و دلیری های آنان در مقلبل دشمن و قراردادن خانه شان به عنوان محل امن برای سپاه، سیراب نمودن لشکریان از آب و ….؛
