در سرزمين يمن بانويي سلطنت مي کرد به نام «بلقيس» ، مفسرين گفته‏اند بلقيس دختر شراحيل يا شرجيل پسر مالك بن ريّان بود كه پدر او پادشاه همه نواحي يمن بود و اجداد او تا چهل بطن پادشاه بودند، شراحيل صاحب همين يك دختر بود به همين علت بعد از او سلطنت به بلقيس رسيد. [1]

بلقيس، نمونه قرآني زناني است كه با تدبير هوشمندانه و ژرف‏انديشي، پيروي از آيين حق را انتخاب‏مي‏كنند و زمينه هدايت و سعادت ملتي را فراهم مي‏سازند؛بلقيس نمونه ي نادر از بانويي است که ساليان متمادي بر سرزمين سبأ فرمان مي­راند و در جهت عمران و آباداني قلمرويي که بر آن حکومت مي­کرد ، تلاش مي­نمود و با خردمندي و شايستگي ، امور مردم اين سامان را مورد رسيدگي قرار مي­داد . قرآن سيمايي از اين زن ترسيم مي­کند که نشان مي­دهد اين موجود قادر است در پرتو تدبير ، تعقل و درايت ، امور اجتماعي و سياسي را سامان دهد و با اتخاذ تصميمهاي عقل پسند براي تعالي و رشد جامعه اهتمام ورزد .

نام اين بانو در قرآن نيامده است ؛ ولي مفسران و شرح حال­نگاران بر حسب برخي بررسيها و قرائن مستند عنوان « بلقيس » را برايش ذکر کرده­اند .

قرآن اين بانو را به عنوان فردي خردمند معرفي مي­کند که تحت تأثير احساسات و گرايشهاي عاطفي خود و اطرافيان قرار نمي­گيرد و از عهدۀ حکمراني يک سرزمين نسبتاً وسيع در ناحيه­اي خشک ، کم آب و مواجه با دشواريهاي فراوان بر مي­آيد . او بر اثر آشنايي با فرستاده­اي الهي (سليمان ) به آيين توحيد روي آورد و تسليم حق گرديد و با رشد عقلي و تکامل فکري مسير ايمان و تقوا را طي کرد .

کلام حق ضمن آنکه ماجراي حکمراني خردمندانه ي وي را با تمامي ابعاد ، زوايا و جزئيات آن بيان مي­کند شيوۀ حکومتش را به دليل آنکه با تدبير ، فراست و منطق توأم است، تأييد مي­نمايد و به آن رنگ الهي و صيغه­اي ابدي مي­بخشد و از انسانها مي­خواهد از سلوک و روش عاقلانه و منصفانه ي وي درس عبرت و حکمت بياموزند .

هدهد سلطنت او را براي حضرت سليمانu اينگونه بيان مي کند:

« إِنِّي وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظيمٌ » [2] .

همانا (در آن ملك) زني را يافتم كه بر مردم آن كشور پادشاهي داشت و به آن زن هر گونه دولت و نعمت (و زينت امور دنيوي) عطا شده بود و (علاوه بر اينها) تخت با عظمتي داشت.

«ضمير در«تَمْلِكُهُمْ» به اهل سبا و توابع آن بر مي‏گردد و جمله” وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ” وصف وسعت مملكت و عظمت سلطنت آن زن است، و همين خود قرينه است بر اينكه منظور از” كل شي‏ء” در آيه هر چيزي است كه سلطنت عظيم محتاج به داشتن آنها است، مانند حزم و احتياط و عزم و تصميم راسخ و سطوت و شوكت و آب و خاك بسيار و خزينه سرشار و لشكر و ارتشي نيرومند و رعيتي فرمان بردار، ليكن از بين همه اينها، تنها نام عرش عظيم را برد؛ در نهايت از اين آيه چنين برداشت مي شود که کشور سبا در زمان حکومت بلقيس لز رونق اقتصادي و ثبات اجتماعي بهره مند بوده است. »[3]  

در ادامه هدهد اضافه مي کند که:

« وَجَدْتُها وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبيلِ فَهُمْ لا يَهْتَدُونَ » [4]  .

آن زن را با تمام رعيتش يافتم كه به جاي خدا خورشيد را مي‏پرستيدند و شيطان اعمال زشت آنان را در نظرشان زيبا جلوه داده و آنها را به كلي از راه خدا باز داشته و آنها هم به حق راه يافته نيستند.

 « وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ ؛  اين جمله براي جمله قبليش به منزله عطف تفسير است، و در عين حال براي جمله بعدي زمينه است كه مي‏فرمايد:” فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ” يعني شيطان اعمال زشتشان را در نظرشان زينت داده و در نتيجه از راه بازشان داشته است. آري، زينت دادن شيطان سجده آنها را بر آفتاب و ساير تقرب‏جويي‏هايشان را زمينه بود براي جلوگيري ايشان از راه خدا، كه همانا، پرستش او به تنهايي است. » [5]

و اگر سبيل را مطلق آورد و نگفت: سبيل اللَّه، براي اين بود كه اشاره كند به اينكه براي انسان بر حسب فطرتش و بلكه براي هر چيزي بر حسب خلقت عمومي، راه، تنها و تنها يكي است و آن راه خدا است، راه ديگري نيست، تا براي تعيين راه خدا محتاج باشد به اينكه كلمه خدا را نيز بياورد. [6]

نکاتي که از آيات شريفه مي توان استنباط نمود، اين است که:  

1.زن مي‏تواند حكومت كند. «إِنِّي وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ»

2.عوامل انحراف عبارتند از:

الف: رهبر گمراه. «وَجَدْتُها وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ»

 ب: زرق و برق. «يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ»

ج: امكانات و رفاه. «أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ»                  

 د: شيطان و تزيين‏هاي او. «زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ»

3. برخورداري از نعمت‏هاي الهي، نشانه‏ي قُرب يا بُعد نيست. (خداوند هم به سليمان مي‏دهد وهم به‏زني كافر. در آيات قبل سليمان گفت: «أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ» به ما همه چيز داده شده درباره‏ي بلقيس نيز مي‏خوانيم: «وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ» به او نيز همه چيز داده شده است.

4. نعمت‏هاي خداوند در دست صالحان، فضل مبين و آشكار است «أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ إِنَّ هذا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ» ولي در دست ديگران تاج و تخت و عرش عظيم مي‏شود. «أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِيمٌ» .

5. انسان از نظر فطرت، پرستشگر است اگر حقّ را نپرستد به سراغ باطل مي‏رود. «وَجَدْتُها وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ…» .

6. مردم، ديني را مي‏پذيرند كه حاكمان و پيشوايانشان پذيرفته باشند. «الناس علي دين ملوكهم» «وَجَدْتُها وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ»

7.بهترين وسيله‏ي انحراف مردم، تزيين كارهاي زشت آنهاست. «زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ» .

 8. گذشته‏ي بدِ افراد، نشانه‏ي انحراف قطعي آنها در آينده نيست. (بلقيس و قوم او منحرف بودند ولي بعداً هدايت شدند). «لا يَهْتَدُونَ» .

 9. در گزارش‏ها، اصل خبر را بگوييد و تحليل و برداشت را به اهلش واگذار كنيد. «إِنِّي وَجَدْتُ … فَهُمْ لا يَهْتَدُونَ» (آنچه هدهد گزارش داد صحيح بود، ولي آن جا كه تحليل كرد خلاف گفت، زيرا آنها هدايت شدند . [7]

حضرت سليمان پس از دريافت اين گزارش، نامه ي کوتاهي مبني بر دعوت بلقيس، به توحيد  برايش به اين مضمون نوشت:

«إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ ،أَلاَّ تَعْلُوا عَلَيَّ وَ أْتُوني‏ مُسْلِمينَ»

كه آن نامه از جانب سليمان و عنوانش به نام خداي بخشنده مهربان است. (و بعد چنين نگاشته)در برابر من – که پيغمبر خدا هستم-  بر من برتري مجوييد و تسليم امر من شويد.

گفتار اول: برخورد عاقلانه ي و منصفانه  ملکه  سبا

ملكه بعد از ديدن نامه سليمان u نهايت ادب و احترام را قائل شد و برخورد مثبتي نشان داد ، سپس با بزرگان دربار و مشاورانش به رايزني پرداخت و گفت:

قالَتْ يا أَيُّهَا الْمَلَأُ إِنِّي أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتابٌ كَريمٌ  گفت: اي رجال كشور، نامه با کرامتي به من رسيده است.

مي‏گويد: علت كرامتش اين است كه اين نامه از ناحيه سليمان است، چون ملكه سبأ از جبروت سليمان خبر داشت و مي‏دانست كه چه سلطنتي عظيم و شوكتي عجيب دارد، به شهادت اينكه در چند آيه بعد از ملكه سبأ حكايت مي‏كند كه وقتي عرش خود را در كاخ سليمان ديد گفت:” وَ أُوتِينَا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِها وَ كُنَّا مُسْلِمِينَ- ما قبلا از شوكت سليمان خبر داشتيم و تسليم او بوديم".

«  وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» ؛  يعني اين نامه به نام خدا آغاز شده و به اين جهت نيز كريم است. [8]

گفتار دوم: نتيجه رايزني هاي ملکه سبا

درواقع او قبل از قضاوتي عجولانه و نا معقول به مشورت با آن ها پرداخت و آن ها اظهار داشتند:

«نَحْنُ أُولُوا قُوَّةٍ وَ أُولُوا بَأْسٍ شَديدٍ وَ الْأَمْرُ إِلَيْكِ فَانْظُري ما ذا تَأْمُرينَ »[9]

ما داراي نيروي كافي و قدرت جنگي فراوان هستيم، ولي تصميم نهايي با تو است ببين (از صلح و جنگ) چه دستور مي‏دهي؟

«ملكه سبا خواهان صلح شد و ابتدا مطلب را با بيان خوبي شروع كرد و در جواب آنها نتيجه جنگ و پي آمدهاي سوء آن را، از قبيل ويراني و كشتار نفوس، متذكّر شد و گفت: «قالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوها وَ جَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِها أَذِلَّةً »[10]

 هر گاه پادشاهان با زور به سرزميني وارد شوند آن را ويران و بزرگان و عزيزان را با كشتن و اسير كردن خوار و ذليل مي‏كنند. و سپس گفت:« وَ كَذلِكَ يَفْعَلُونَ »[11] اين رفتار پادشاهان عادت هميشگي و ثابتي است كه تغيير ناپذير است.

 او پس ازفکر و تأمل به بيان عقيده‏اش در اين باره پرداخت و گفت:« وَ إِنِّي مُرْسِلَةٌ إِلَيْهِمْ بِهَدِيَّةٍ »من فرستاده‏اي را به همراه هديه‏هايي پيش آنها مي‏فرستم تا به اين وسيله مانع تجاوز آنها به مملكت شوم و يا دوستي آنها را به دست آورم «فَناظِرَةٌ بِمَ يَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ »[12]منتظر مي‏شويم تا ببينيم جواب و عكس العمل آنها چيست تا بر طبق آن رفتار كنيم؛ در حقيقت او با اعزام هيأت تجسس در پي کنجکاوي سياسي الهي برآمد.

وقتي هدايا به سليمان رسيد، او هدايا را رد کرد و فرمود:«چون فرستادگان بلقيس به حضور سليمان رسيدند گفت: شما مي‏خواهيد مرا به مال دنيا كمك كنيد آنچه خدا به من داده از آنچه به شما داده، بهتر است، اين شما هستيد كه بدين گونه هديه‏ها شاد مي‏شويد،به سوي آنها بازگرد و به آنها بگو: كه با لشكرياني به سراغ آنها مي‏آييم كه قدرت مقابله با آن را نداشته باشند و آنها را با ذلّت و در عين حقارت از آن سرزمين بيرون مي‏رانيم.[13]  » . [14]

روايت شده است كه چون بلقيس تصميم گرفت كه پيش سليمان برود ،سليمان تصميم گرفت كه برخي از قدرت و توانايي هايي را كه خداوند به او ارزاني داشته و از معجزاتي است كه دليل بر نبوت اواست به بلقيس نشان دهد. [15]

گفتار سوم:  ملکه سبا، اسوه درايت

 وقتي که ملکه ي سبا به محضر سليمان آمد، قالَ نَكِّرُوا لَها عَرْشَها با تغيير شكل آن را ناشناس كنيد، سليمان براي اين كه ميزان عقل و درايت ملكه سبا را بيازمايد، اين دستور را داد.

نَنْظُرْ أَتَهْتَدِي معناي «أ تهتدي» اين است كه آيا او مي‏تواند تخت خودش را بشناسد، يا هر گاه از او پرسشي شود آيا مي‏تواند پاسخ مناسبي بدهد و يا منظور اين است كه آيا با ديدن اين معجزه به خدا و به پيامبري سليمان ايمان مي‏آورد؟

أَ هكَذا معنايش اين است كه آيا تخت تو اين چنين بود؟

قالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ ملكه سبا زيركانه ترين جواب را كه نشانه كمال خرد وي بود به او داد و گفت: گويا آن است و بطور قطع نگفت: اين همان است يا اين آن نيست تا احتمال ،دروغ واقع نشود . [16]و اگر اينطور تعبير كرد، خواست تا از سبك مغزي و تصديق بدون تحقيق اجتناب كند، چون غالبا از اعتقادات ابتدايي كه هنوز وارسي نشده و در قلب جاي نگرفته است با تشبيه، تعبير مي‏آورند.[17]

جمله‏ي «وَ أُوتِينَا الْعِلْمَ» ظاهراً ادامه‏ي كلام بلقيس است ؛سؤالي که ممکن است مطرح شود اين است که: بلقيس كه از حقانيّت سليمان اطلاع پيدا كرده بود، چرا زودتر تسليم نشد؟

شايان ذکر است که جامعه و محيطِ شرك مانع خط شكني و تسليم او شده بود، چنان كه قرآن فرمود:

 «وَ صَدَّها ما كانَتْ تَعْبُدُ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنَّها كانَتْ مِنْ قَوْمٍ كافِرِينَ» [18] .

پس ملكه سبا وقتي اين همه عظمت از ملك سليمان ديد و نيز آن داستان را كه از جريان هدهد و برگرداندن هدايا، و نيز آوردن تختش از سبا به دربار وي به خاطر آورد، ديگر شكي برايش نماند كه اينها همه معجزات و آيات نبوت او است و كار حزم و تدبير نيست، لذا در اين هنگام گفت: « ر‏بِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي و أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ » [19]

پروردگارا من به خود ستم كردم و اينك با سليمان به خداوندي كه پروردگار جهانيان است ايمان آوردم. [20]

 در گفتار خود نخست به درگاه پروردگارش استغاثه مي‏كند، و به ظلم خود كه خداي را از روز اول و يا از هنگامي كه اين آيات را ديد و به او ايمان نياورد اعتراف مي نمايد، سپس به اسلام و تسليم خود در برابر خدا شهادت مي دهد.

لازم به ذکر است اين اسلامش، با اسلامي كه قبلا بدان تصريح كرد و گفت:” وَ كُنَّا مُسْلِمِينَ”  اشتباه نشود، براي اينكه آن اسلام، تسليم سليمان شدنش بود و اين اسلام، تسليم خدا شدن است ؛  خواست از ايمان اجمالي به خدا در جمله إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي“، به توحيد صريح انتقال يابد، چون در جمله بعدي، اسلام خود را بر طريقه اسلام سليمان دانست، كه همان توحيد صريح مي  باشد ، يعني اقرار دارم كه جز خدا در هيچ جاي عالميان ربي نيست و اين همان توحيد در ربوبيت است، كه مستلزم توحيد در عبادت است. [21]        

در قرآن كريم از سرگذشت ملکه سبا،بلقيس، جز مقداري مختصر نيامده، نکته اي  كه هست دقت در همان مختصر، آدمي را به همه مظاهر شخصيت شريفش راهنمايي مي‏كند. در اين جا لازم مي دانيم  به جهت  کاربردي و راهبردي بيان کردن مطالب به بررسي پيام هاي مسطور درآيات با زبان قاصر خود بپردازيم ؛ آنچه از آيات مذکور نسبت به سيماي بلقيس ، اسوه سياست ، درايت و حکومت داري استنباط مي گردد به شرح ذيل مي باشد:

1-   بلقيس، داري اطرافيان و مشاوراني بود كه اخبار و حوادث را با آنان در ميان مي‏گذاشت. «يا أَيُّهَا الْمَلَأُ»

2-   سواد براي زن، يك ارزش است. «أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتابٌ كَرِيمٌ»

3-   بلقيس، تيزهوش و داراي قدرت شناخت بالايي بود، چراکه قبل از همه با فراست، به کرامت هاي نامه پي برد.[22] «كِتابٌ كَرِيمٌ»

4-   بلقيس، به اطرافيان خود بها مي‏داد و با آنان مشورت مي‏كرد. «ما كُنْتُ قاطِعَةً أَمْراً حَتَّي تَشْهَدُونِ»

5-   «رايزني رکن مهم کشورداري و سياست است.»[23] «يا أَيُّهَا الْمَلَأُ»

6-   در مسايل حكومتي، بايد حرف آخر را يك نفر بزند. «وَ الْأَمْرُ إِلَيْكِ»

7-   ، فرمانده نيروهاي مسلّح زمان خود بود. «نَحْنُ أُولُوا قُوَّةٍ وَ أُولُوا بَأْسٍ شَدِيدٍ وَ الْأَمْرُ إِلَيْكِ

8-   اعتراف به روحيّات و خصلت‏هاي پادشاهان، نشانه‏ي شهامتِ بلقيس است «قالَتْ إِنَّ الْمُلُوك…».

9-   بلقيس هم دغدغه‏ي شكست از سليمان و هم دلبستگي به آبادي كشور خود داشت. «أَفْسَدُوها وَ جَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِها أَذِلَّةً»

10-                                                                                                                                                                                                                                                                  او تنها به قدرت خود تكيه نكرد و ديگران را نيز به حساب آوريد. (اطرافيان بلقيس مي‏گفتند: «نَحْنُ أُولُوا قُوَّةٍ وَ أُولُوا بَأْسٍ شَدِيدٍ»، ولي بلقيس هشدار داد كه قدرت سليمان را كم نپنداريد). «قالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ…»

10-زن، ذاتاً جنگجو نيست. «إِنِّي مُرْسِلَةٌ إِلَيْهِمْ بِهَدِيَّةٍ»

       11-هديه، گاهي در واقع رشوه و حقّ السكوت است. «بِهَدِيَّةٍ»

        12-درجواب سؤال «أهکذا عرشك»اونگفت:«انّه هو» بلکه «کانّه هو»؛پس تا اطمينان به موضوعي حاصل نشده ،نبايد با يقين سخن گفت.

      13-مكتبي ارزش دارد كه بر اساس علم باشد. «وَ أُوتِينَا الْعِلْمَ مِنْ قَبْلِها وَ كُنَّا مُسْلِمِينَ»

      14-محيط، جامعه و عقائد خرافي، مانع از ايمان واقعي است. «وَ صَدَّها ما كانَتْ»

      15-سوء سابقه، دليل داشتن آينده‏ي بد نيست. «إِنَّها كانَتْ مِنْ قَوْمٍ كافِرِينَ»

       16-پذيرفتن حقّ، نشانه‏ي حرّيت است نه ضعف. «َربِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي»

       17-وابستگي و دلبستگي به غير خدا و پرستش غير او هر كس و هر چه باشد- ظلم به نفس است.« ظَلَمْتُ نَفْسِي»

        18-توبه‏ي واقعي آن است كه گذشته‏ها را با اقرار جبران كنيم و راه آينده را با چراغ هدايت الهي طي كنيم.«ظَلَمْتُ نَفْسِي وأسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ»

         19-به ياد داشته باشيم داشتن نام وجاه وعنوان و اطرافيان، مبادا ما را در اقرار به حقّ و تغيير عقيده اسير كند. .«ظَلَمْتُ نَفْسِي وأسْلَمْتُ» شايان ذکر است«ملکه سبا» از لحاظ قدرت و شوکت شايد از نمرود و فرعون کمتر نبود،اما با آن ها بسيار متفاوت بود.

       20-تكامل، مراحلي دارد: مرحله‏ي نخست: خروج از ظلمت و مرحله‏ي بعد ورود در نور است. .«ظَلَمْتُ نَفْسِي وأسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ»

      21-روح ايمان، همان تسليم است. (هم سليمان در دعوتنامه‏ي خود به آن اشاره دارد: «وَ أْتُونِي مُسْلِمِينَ» و هم ملكه‏ي سبا در پايان كار مي‏گويد:« أَسْلَمْتُ»

     22-ايمان، تسليم شدن در برابر خالق هستي است، نه در برابر خلق، گرچه سليمان باشد.« أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ»

      23-زن در انتخاب عقيده و اظهار آن مستقل است. « أَسْلَمْتُ»

    24-ايمان به تنهايي كافي نيست، با اوليا و انبيا همراه بودن انسان را بيمه مي‏كند.« أَسْلَمْتُ مَعَ   سُلَيْمانَ لِلَّهِ»

      25-زر و زيور افراد وارسته را سيراب نمي‏كند، گمشده‏ي آنان دستيابي به سرچشمه‏ي هستي است. « أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ»  

      26-هدف حكومت انبيا، دعوت به سوي خداوند است، نه كشورگشايي. ملكه‏ي سبا با هوش و فراستي که داشت اين حقيقت را درک کرد، لذا در پايان سخنش گفت: « أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ» [24]

    در نتيجه از بررسي سيماي بلقيس چنين استيفاد مي گردد که:

او با صاحب­نظران مشورت کرد   و از استبداد رأي در اين امر مهم احتراز نمود ، که اين وضع نشان دهنده ي  رشد شخصيتي اوست ؛ به علاوه ، مؤيد آن مي­باشد که وي طالب حق است و قدرت ، ثروت و امکانات فراوان مغرورش نکرده و در اوج قدرت پادشاهي فضايل اخلاقي خويش را حفظ نموده و در مقابل شوکت فراوان دربار خود ، دچار غرور نشده و بلافاصله فرمان جنگ صادر نکرد و يا آنکه بي­درنگ فرار را برقرار ترجيح نداد .

 نکته­ي  ديگري که در اين ماجرا حاوي درس تربيتي مي­باشد اين است که انسان هر اندازه که به اوج رياست و شهرت هم برسد نبايد خود را گم کند و استبداد رأي و خودکامگي ويژه­اي که محصول قدرت مي­باشد وي را از راه صواب و عاقبت­انديشي باز دارد . قرآن ضمن بيان سرگذشت اين بانوي فرمانروا درس جالبي به ما آموزش مي­دهد و آن اينکه چگونه در برابر دشواريها و مشکلات بزرگ زندگي با احتياط گام برداريم و به هوش باشيم که مبادا طبع پر و بال گشودۀ ما ناگهان بي بند و باري پيشه سازد و سر از پا ناشناخته بي­حساب به پيش تازد.[25]

          در اين ماجرا ، وارستگي بلقيس از تعصب هاي نابخردانه و لجاجت هاي جاهلانه واضح مي­باشد و به همين دليل نور ايمان بر اعماق قلبش پرتوافشاني کرد و تمامي وجودش را لبريز از معرفت توأم با عقيده پاک توحيدي نمود و با خوشرويي و دورانديشي تصريح خود را بر ديانت سليمان که همان يکتاپرستي باشد اعلام کرد و با اظهار جمله ي  رب­العالمين تأکيد کرد که اقرار دارم جز خدا در هيچ جاي جهان ربي نمي­باشد و اين همان توحيد در ربوبيت است که مستلزم توحيد در عبادت مي­باشد و مشرکان و از جمله پرستندگان آفتاب بر آن قايل نبودند .

او با برخورد عاقلانه و منصفانه توانست ضمن نجات مملكتش از خطر جنگ وخونريزي با زندگي تاريك و آميخته به شرك گذشته خود وداع گويد و حياتش را مملو از نور ايمان و يقين سازد ودر پرتو هدايتگري حضرت سليمان‏u در طريق حق به سوي سعادت و بهروزي گام بردارد.[26]

سخن آخر اين که در پشت چنين قدرت و شوکتي عبرتي بزرگ پنهان است و آن اين است که در پرتو انديشه ي خداگرايانه ملکه، همه ي آن قدرت و شوکت برايش هدف نبود بيکه آن را سکو و وسيله اي براي ارتقاء به سوي حق قرار داد.[27]